Fransızca ''Transitif Direct/Transitif Indirect/Intransitif Fiiller..

Blogumuzda bugune kadar Fransızca diliyle ilgili birçok konuya yer verdik dilimiz döndüğünce faydalı olmaya çalıştık ve bugun geldiğimiz nokta sizlerin talepleriyle bağlantılı olarak gerçekten yol aldığımızı gösteriyor Etre/Avoir konusu içinde sudan çıkmış balığa dönen takipçilerimiz şimdilerde bizden fiillerin yapısıyla ilgili olan ''Transitif Direct/Transitif Indirect/Intransitif'' fiiler konusunda yayın paylaşmamızı istiyor bu bir başarıdır arkadaşlar. Elbette ki bu sizin gayretinizle, çalışmalarınızla ve metanetinizle oluyor. Lafı yine çok uzattık ''Revenons à nos moutons'' diyelim ve işimize bakalım.


⧪ Transitif Direct fiiller: Nereye göz atsanız fiilin COD [Complement d'object direct] alması bir transitif direct fiil olduğu şeklinde açıklama ortaya çıkar. Buradan öncelikle COD ne demek COI ne demek bunu kavramamız icab eder bu yayını blogumuzda bulabilirsiniz.

COD fiile Ne? Neyi? Kim? Kimi?  sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap bize cümlenin COD öğesini verir. Başka bir deyişle Transitif fiiller Türkçeden bildiğimiz geçişli fiillerdir. Yani nesne alabilen fiiller. Evet işin Türkçesi budur: Nesne alan fiiller. Ancak Ne? sorusuna cevap bulunabilen fiillerden bahsediyoruz.

- Cet enfant appelle sa mère
- Bu çocuk annesini çağırıyor?  Çocuk kimi/neyi çağırıyor? Annesini.

Bakın cümlenin COD öğesi: Sa mère annesi oluyor.
Peki nereye varıyoruz?

Appeller qqn: Birini çağırmak. Nesne alabilen bir fiildir ve transitif direct bir fiildir. Yani geçişlidir.
Yani fiilimizin kullanım kılavuzunda, (à, de, pour, en, vers, par) gibi prepozisyonlar olmayacak arkadaşlar. Kabaca FİİLİMİZ + NESNE birleşimi şeklinde  olacak bu önemli bir ayırt etme aracıdır. Bu şartlar karşılandığında fiilimiz için Transitif Direct bir fiildir tanımını yapıştırın gitsin.

- Je mange des pommes.
- Elma yiyorum. Ne yiyorum? Elma.

Akarı kokarı yok, à/de/par/vers  ıvır zıvır hiçbir şey yok. Tertemiz; 
Manger qqch: Bir şey yemek.

- J'ai vu ce film.
- Bu filmi izledim. Ne/neyi izledim? Bu  filmi.

Voir qqch: Bir şey izlemek/görmek > Transitif direct.
Zerre keşmekeş bir vaziyet yok. Ne gördün? dıdısının dıdısını gördüm. Arada var mı herhangi bir prepoziyon hayır yok. İşte bu tür fiillere Transitif direct fiiller diyoruz. 

Bu durum Türkçemizde de aynı şekilde işlenir arkadaşlar hiçbir alt yapısı olmayan arkadaşlar önce Türkçede bu konunun açıklamasını araştırabilirler ve hiçbir şeye dokunmadan Fransızcada da aynı olduğunu düşünüp uygulayabilirler.

Açtım sözlüğü rastgele bir sayfaya baktım:

''Cesser'' fiilini gördüm hay Allah daha önce de karşılaşmamışım Transitif mi Intransitif mi direct mi indirect mi elde avuçta bir şey yok gel de çık işin içinden. Hayır velveleye gerek yok.Açtım internetimi anlamını öğrendim bir de örnek cümle buldum:

Cesser: Durmak, kesilmek; kesmek, durdurmak, son vermek

- Les employés cesseront le travail à seize heures.
- İşçiler işi saat 16.00'da bırakacaklar/son verecekler.

İşçiler neyi bırakacak? İşi. Var mı içinde à, de, pour, en, vers, par gibi prepozisyonlar yok?

Cesser qqch: Bir şeyi bırakmak, bir şeyi durdurmak. Sade iki unsurdan oluştu bu kadar.

Özet olarak Transitif direct fiiller nesne alan fiillerdir ya da o esnada nesne almışlardır ancak nesne alırlarken herhangi bir prepozisyon söz konusu olmaz. Biz bunlara Türkçede geçişli fiiller diyoruz.

- Acheter qqch: Bir şey satın almak.
- Regarde qqch: Bir şey izlemek.
- Ronger qqch: Bir şeyi kemirmek.
- Conter qqch: Bir şey anlatmak.
- Voir qqch ou qqn: Birini ya da bir şeyi görmek.
- Perdre qqch: Bir şey kaybetmek

İşte olayımızın özeti budur arkadaşlar.

⧪ Transitif Indirect Fiiller: Bu defa ise fiile sorduğumuz sorular: Kime? Neye? Kimden? Neyden? şeklindedir. Bu yöntem ile cümlenin COI öğesini bulmuş oluruz. Bu işlemin sonucunda ise fiilimiz nesne aldığı için Transitif geçişli fiil olur tek fark  Transitif INDIRECT olarak bir değişiklik ortaya çıkarmasıdır. Sonuç olarak bir üstteki maddemizde Transitif DIRECT demiştik.

Transitif Indirect fiiller içinde ise bir COI öğresinden bahsetmiş oluruz. Fonksiyon yine aynı içinde bir nesne olacak amma velakin bu defa fiilin sahip olduğu ya da olabileceği bir prepozisyon olmasından söz edeceğiz. Kime? Neye? Kimden? Neyden? sorularına cevap arayacağız cevap bulabiliyorsak bulduğumuz şey COI[Complement d'object indirect] bahsi geçen fiilimiz ise Transitif Indirect bir fiil olacak. Yani fiilimizde (à, de, pour, en, vers, par) gibi prepozisyonlar gözümüze ilişecek. İşte maddemizin açılımı açıklaması bu şekilde. Ne kadar basit değil mi? 

- Le professeur a parlé de la famille au Moyen Âge.
- Öğretmen ortaçağdaki aile modeli hakkında konuştu. Neyden konuştu Ne konuştu?

 Ortaçağda aile modeli hakkında konuştu. Dikkatimizi hemen fiilimize yönlendiriyoruz ve karşımıza [Parler de qqch: Biri ya da bir şey hakkında konuşmak] sonucu çıkıyor. Diğer yayınlarımızda da hep bahsetmiştik bir fiil öğrenirken farklı kullanımlarını ve sahip olduğu ya da olabileceği prepozisyonlarını da alın zihninize dedik  işte bunun neden önemli olduğunu bu konuda görebiliyoruz aşikar şekilde.

Bu örnek cümledeki çıktımız Parler de qqch: Bir şey hakkında konuşmak.
İçinde ''de'' prepozisyonu var ve bu bize bu fiilin ''Transitif Indirect'' olduğunu göstermelidir.

Parler à qqn olsa yine aynısıydı Transitif Indirect.


- Je rêve d’un beau voyage.
- Güzel bir tatil hayal ediyorum. Neyi hayal ediyorum? Güzel bir tatil.

Hemen ilk bakışta yüzeysel, düz mantık ilerlerseniz bu fiil için Transitif direct diyebilirsiniz ve dikkatsizliğimizden ötürü bizi yanlışa götürecektir. Bakın arkadaşlar ya hepi topu bir harf, bir nokta, bir virgül gördüğünüzde bunları hafife almayın hepsinin orada olma sebebi var ve bir vazife taşıyor. Örnek cümlemizde bir ''de'' var yine! Bu insanlara ''Je reve un beau voyage'' demek çok kolay gelmiş aa durun kendimize iş çıkaralım şuraya bir ''de'' koyalım düşüncesiyle ''Je reve d'un beau voyage'' mı yapalım demişler?? Hayır. Kural neyse odur. Detayları göz ardı etmeyeceğiz Fransızca öğrenirken.

Rever de qqch: Bir şeyin hayalini kurmak diye bir fiil var bu fiilin aslı astarı budur bizde bunu doğruca öğrenip kullanırken özünü bozmadan kullanmak durumundayız. Yine fiilimizde bir adet ''de'' prepozisyonu olduğu için bu fiilimize ''Transitif Indirect'' demek zorundayız.



- Ce gros arbre résiste bien à la tempête.
- Bu büyük ağaç fırtınaya iyi dayanıyor.

Burada fiil analizimizi yapalım cümledeki à öğesi  hasbel kader orada değil. Sebebi de bu fiilin bir şeye dayanmak, direnmek anlamı ''Resister à qqch'' kullanımından gelmesidir. Ağaç iyi dayanıyor? Neye dayanıyor ? Fırtınaya. Fiilimiz neydi ''Resister à qqch'' bu da fiilimizin yine ''Transitif Indirect'' olduğunu gösterir çünkü prepozisyon taşıyor bu şekliyle. 

Bu kadar açıklamanın ardından kabaca bir harita oluşmuştur zihnimizde arkadaşlar sistem hep bu şekilde işleyecektir birkaç örnek daha verelim.

- Je souris à ma voisine.
- Komşuma gülümsüyorum.

Kime? Komşuma.

Soruire à qqn: Birine gülümsemek > Transitif indirect.

Parler à qqn: Biriyle konuşmak
Parler de qqch: Biri hakkında konuşmak.
Téléphoner à qqn: Birine telefon açmak/Birini aramak
Répondre à qqn ou qqch: Birine ya da bir şeye cevap vermek
Asister à qqch: Bir şeye yardım etmek

gibi gibi COI' öğesi olan fiilleri yani prepozisyon taşıyanları büyük oranda Transitif Indirect fiiller olarak kabul edebilirsiniz. 


⧪ Intransitif Fiiller: Bu etapta ise sizlerin de az çok tahmin ettiğini varsayıyoruz hiçbir şekilde COD veya COI almayan fiillerden bahsedeceğiz. Yani nesne almayacaklar ve işlevlerini bir başlarına yerine getirecekler. Bu da konumuzun en basit kısmıdır tabi bu maddemiz için uygulama noktasında bir sonuç çıkarabilmek için mantığımızı kullanmak yeterli olacaktır. Ek olarak Türkçede bu fiilleri geçişsiz fiiller olarak biliriz.

- Je marche. 
- Yürüyorum?

Ne yürüyorum? Kime yürüyorum? Kimden, Neyden Yürüyorum? Cevap yok. 
Intransitif bir fiildir.

- Je dors.
- Uyuyorum.

Kime?Neye?Neyden?? Cevap yok
Intransitif bir fiildir.

- Les chevaux galopent.
- Atlar dört nala koşuyor.

- Tu fais quoi?
- Je mange. 

Bakın Manger fiili için az önce transitif direct demiştik nesne aldığı için ama bu kez yok. Sadece yiyorum/yemek yiyorum denmiş bu örnekte doğal olarak Intransitif bir fiildir.

- Je me leve  à sept heures tous les matins.
- Her sabah 7'de kalkıyorum.

Var mı sorun? Ne?Neye?Kime sorularına bir cevap yok. Zaten pronominal fiiller Intransitiftir arkadaşlar.


⧪ Şimdi bir dip not düşelim. Bazı fiiller hem Intransitif hem de transitif olabiliyorlar. Bu nasıl kullandığıyla veya nasıl kullandığımıza bağlıdır.

Mesela Sortir çıkmak demektir
Ancak Sortir qqch: Bir şey çıkarmaktır.

Monter: Çıkmak
Monter qqch: Bir şey çıkarmak

Passer: Geçmek
Passer qqch: Bir şeyi geçirmek gibi gibi.

⧪ Bir diğer husus ise, Transitif Indirect fiillerde sizlere kılavuz olması adına prepozisyon gördüğünüzde Transitif Indirect yaftasını vurun demiştik bunun içinde bir istisnadan bahsetmemiz gerekmektedir. Bu şekilde prepozisyon alan bazo fiiller aller, arriver, venir,  gibi prepozisyonları olmasına rağmen doğuştan Intransitiftir. 

Örneğin;

- Je vais à la piscine
- Havuza gidiyorum. 

Bu şekilde özellikle bu fiillerde görmüş olduğunuz ''à'' prepozisyonu sizi yanıltmasın. Kaldı ki birkaç dilbilgisi ile bunun farklılık taşıdığnı anlamanız gerekir. Burda bir zarf tümleci var cümledeki | à la piscine | bir COD ya da COI değildir apaçık bir biçimde. İşin kitabına göre konuşmak gerekirse, burada bir yer söz konusudur ve   ''Un complément circonstanciel de lieu'' öğesidir cümlenin.

Venir de quelque part: Bir yerden gelmek.
Venir à quelque part: Bir yere gelmek
Arriver en/à quelque part: Bir yere varmak  gibi gibi..


Mesela:

- L'enfant pleure la nuit.
- Çocuk gece ağlıyor.

Ağlamak fiili COD almış (la nuit) o zaman bu transitif direct bir fiildir. Böyle bir şey mümkün olabilir mi? O zaman:

Pleurer la nuit: Gece ağlamak.. diye bir fiil mi varmış insanlık tarihinde?? Gülünç sadece.

Pleurer: Ağlamak fiilidir ve intransitiftir. La nuit öğesi ise, Un complément circonstanciel de temps tanımına sahiptir. 


Sorularınızı yorum kısmında paylaşmaktan çekinmeyin arkadaşlar, herkese başarılar.